کد مطلب:88605 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:464

(و حزما فی لین)

ترجمه: (می بینی هر یك از متقیان را كه) نرمخو و دور اندیش اند).

شرح: پرهیزگاران دارای خوئی نرم و مبتنی بر ارزشها دارند، بدون جهت در برابر كسی نرمش نشان نمی دهند، و بدون دلیل به طرف كسی نرم و یا به طرف كسی خشن نمی شوند، با فكر و روی مبانی ارزشی دقیق اجتماعی اخلاقی با افراد انس می گیرند، و تا این ارزشها باقی است بر این نرمش ثابت و استوارند. و نیز این خصلت زیربنای سیاست و روابط خارجی كشوری است كه حكومت آن به دست پرهیزگاران است، بر طبق ارزشهای انسانی اسلامی به كشوری گرایش پیدا كرده و روی همین ملاك از كشوری روی برمی گردانند.

آنها مصداق اتم و اعلای «اشداء علی الكفار رحماء بینهم»[1] هستند، با دوستان نرمی می كنند و با دشمنان و كفار تندخوئی می كنند، و بر اصول خود ثابت قدمند.

ابن میثم این شارح بزرگ نهج البلاغه در ذیل این فراز گوید «پرهیزگاران

[صفحه 144]

قاطعیت در امور دنیوی همراه با نرمی با مردم دارند، و تندخوئی نمی كنند، و این خصلت، فضیلت عدل در معامله با خلق است و آنچنانند كه در مثل آمده: «لا تكن حلوا فتسترط و لا مرا فتلفظ»، نه آنچنان شیرین باش كه به راحتی خورده و بلعیده شوی، و نه آنچنان تلخ كه دور انداخته شوی! عدالت در امور اجتماعی با بندگان خدا همین است كه با نرمی با آنها برخورد می كنند مادامی كه حصار ارزشها را نشكنند، و به مرزهای اخلاق تعدی نكنند، و گرنه دچار شدت و حدت متقین می گردند.

اصل اولیه در برخود با مردم، ملایمت همراه با مهر و عواطف انسانی است، برخورد با خشونت در مراحل آخر است، سیره ی پیامبران و اوصیاء نشان می دهد كه آنها از این طریق تا آخر عمر منحرف نشدند، و حتی در مورد حضرت موسی و برادرش هارون می خوانیم كه مامور می شوند با نرمی با فرعون و كسی كه ادعای خدائی (انا ربكم الاعلی) می كند برخورد كنند: «فقولا له قولا لینا»، بگوئید به او گفتنی نرم.[2] با او سخن به نرمی بگوئید، شاید متذكر شده، و قلبش خاشع گردد (لعله یتذكر او یخشی)[3].

حتی در بعضی روایات دارد كه مامور بودند، فرعون را با بهترین نامش صدا كنند، تا دل تاریكش روشن شود![4].

همین نرمش و ملایمت سكوی پرش بزرگی برای دستیابی به اهدافی بلند است، رمز موفقیت پیامبر اسلام و آنچه دخیل در گرایش مردم به او شد، اخلاق و نرمی و تواضع او بود، اگر با خشونت با مردم برخورد می كرد، كسی به گرد او جمع نمی شد «لو كنت فظا غلیظ القلب لا نفضوا من حولك»، اگر با غلظت و شدت بودی

[صفحه 145]

از گرد تو پراكنده می شدند.[5] انسان با نرمی می تواند قدرت خود را مضاعف كند و در حدیثی آمده است: «من لان عوده كثفت اغصانه» (كسی كه برگشتن او نرم و سریع باشد، شاخه هایش زیاد می شود) یعنی اگر كسی زود منعطف به مردم شد و در برخوردها سریع از غضب و شدت خود برگشت، مردم هم به او متمایل شده، و همچون شاخه هائی قوی برای حفاظت و یاری او خواهند بود، این كلام به صورت مثلی درآمده برای افراد متواضع كه با مردم الفت گرفته، و مردم نیز آنها را دوست دارند، و در نتیجه بوسیله مردم و با اجتماع آنها قدرت پیدا می كنند.[6].

البته جای گفتن است كه نرمی دو صورت مهم دارد: یكی تواضع كه از صفات پسندیده است و قاطعیت و حزم در نرمش با این قسم است، و دیگری ضعف و سستی در برابر فردی كه برای او نرمش نشان می دهد و این قسم مذموم است، و زیبنده ی پرهیزگاری نیست، و از این رو مولی فرمودند: (حزما فی لین) یعنی با اراده و قاطعیت و منطبق با ارزشها نرم می شود نه از روی ترس و ضعف در مقابل افراد.

مرحوم الهی در ذیل این دو فراز (فمن علامه احدهم انك تری له قوه فی دین و حزما فی لین) گوید:

هم آنان در ره دین همچو كوهند
تواناتر ز شیر باشكوهند

قوی پنجه چو شیران شكاری
بكار دین به حزم و هوشیاری

بیندیشد از اول آخر كار
به طرزی دلپذیر آن نیك رفتار

چون آن فرزانه ی با دانش و دین
كه با جانش بود عقل جهان بین

بنا هموار گیتی باش هموار
حكیمانه مال اندیش در كار

مشو دلتنگ گیتی بس فراخ است
الهی شو، جهان گرد یولاخ[7] است

[صفحه 147]

صفحه 144، 145، 147.

1. سوره ی فتح، آیه ی 29.
2. سوره ی طه، آیه ی 45.
3. سوره ی طه، آیه 45.
4. تفسیر نمونه، جلد 13، ذیل همین آیه، صفحه 213- 212.
5. سوره ی آل عمران، آیه ی 159.
6. سفینه البحار، جلد 2، صفحه 520.
7. یولاخ: زمین بایر و بی آب و دور از آبادی (فرهنگ عمید).